Nikolaas Sintobin sj is daar helder over: ja, je kunt God op een directe manier ontmoeten in het gebed. In deel 1 van de webinarreeks ‘Bidden met de Bijbel’ legt hij uit hoe hij daarbij komt.

“Het idee dat de mens en God elkaar kunnen ontmoeten, maakt deel uit van de kern van het christendom”, zegt jezuïet Nikolaas Sintobin tegen de ruim honderd deelnemers van de webinar. “De kerkvaders spraken daar al over. Athanasius zei zelfs: ‘God is mens geworden opdat de mens God zou kunnen worden’.”

Webinars over bidden met de Bijbel

De webinarserie van drie avonden zijn een spin off van het nieuwe boek van Nikolaas: Bidden met de Bijbel – in de leer bij Ignatius van Loyola. Zó bidden dat je God kunt ontmoeten, spitst zich tijdens het webinar dan ook al snel toe op de vorm van Bijbelgebed die Ignatius ontwikkelde. Niet omdat dit de beste manier van bidden zou zijn, wel omdat het de manier van bidden is die Nikolaas al vijfendertig jaar vergezeld en waarover zijn nieuwe boek gaat.

Om te illusteren waar het Ignatius om te doen is, leest Nikolaas voor uit de autobiografie die Ignatius geschreven heeft en die wij kennen als Het verhaal van de pelgrim. Aan het einde van dat boekje schrijf de oude Ignatius: “…dat hij veeleer steeds in devotie was gegroeid – dat is in het gemak God te kunnen vinden – en dat hij die nu zelfs méér had dan ooit in heel zijn leven: op welk tijdstip hij God ook wilde vinden, telkens vond hij Hem” (VVDP nr 99.). “Ignatius”, licht Nikolaas toe, “kon in zijn gebed en ook ruimer, de aanwezigheid, de verbondenheid met God zelf, op een bewuste manier beleven.”

Twee vormen van ignatiaans gebed

Ignatius heeft ons twee bijzondere manieren van bidden geleerd, die beide kunnen helpen om God op het spoor te komen in elke situatie van het leven.

1. Het levensgebed. Dit is bidden met je concrete ervaringen van alledag. Ignatius eindigde zelf elk uur van de dag met twee minuten levensgebed. Hierdoor ontwikkelde hij een buitengewone gevoeligheid om de nabijheid en de afstand met God op te merken.
2. Ignatiaans Bijbelgebed. Daarover schrijft hij nogal wat in zijn Geestelijke Oefeningen (GO). In de inleidende hoofdstukken van de GO schrijft Ignatius hoe de begeleider zich dient op te stellen. In die richtlijn zegt hij veel over de Goddelijke ontmoeting in het gebed. ‘Het is gepast en veel beter dat de Schepper en Heer zelf zich meedeelt aan de ziel die Hem genegen is, dat Hij haar omarmt zodat zij [die ziel] Hem kan liefhebben en loven. Hij [de begeleider] moet de Schepper in direct contact met zijn schepsel laten werken en het schepsel met zijn Schepper en Heer.’ Bedoeling van ignatiaanse gebed is dat er een rechtstreekse ontmoeting kan zijn tussen schepsel en Schepper. De begeleider moet discreet zijn en niet in de weg staan. Die rechtstreekse ontmoeting tussen God en mens, dat is waartoe Ignatius in het gebed uitnodigt. Dat is misschien wel de kern van het gebed.

Gebed is relatie

“Gebed zoals Ignatius het ons leert, en ook anderen – de eerste en grootste leermeester is Jezus zelf – is in de eerste plaats relatie. Het is niet gebeden afraffelen. Het is in eerste plaats een ervaring van verbondenheid. Je openen voor en verlangen naar die verbondenheid. Het is ontmoeting tussen mens en God.”

“Daarom”, zegt Nikolaas, “is het belangrijk om aandacht te geven aan de aanwezigheid. Wil er ontmoeting plaatsvinden, dan moet je wel aanwezig zijn. Aanwezig in eerste plaats bij jezelf: met lichaam, ziel en hoofd. Anders is er geen ontmoeting mogelijk.”

“Vervolgens is het belangrijk om in aanwezigheid van God te komen. Er bestaat niet zoiets als een knop waarop je kunt drukken en die maakt dat je gaat bidden of in gebed bent. Die relatie komt niet vanzelf in beweging. Nee, het is nodig daar aandacht aan te besteden. Vandaar dat Ignatius uitnodigt om in die aanwezigheid te komen. Zoals wanneer je een vriend of vriendin ontmoet, dan ga je ook niet meteen de diepte in. Je gaat eerst een knuffel geven en je vraagt hoe het ermee gaat, bij het werk, in het gezin en geleidelijk aan groei je toe naar dat waarvoor je elkaar ontmoet. Je besteedt eerst dus wat aandacht aan het ritueel. Dat geldt ook voor de relatie met God. Je opent jezelf geleidelijk.”

Bestel het boek van Nikolaas Sintobin sj Bidden met de Bijbel hier.

Een gebedstip van Ignatius van Loyola

In de GO lezen we, in nummer 75, een bijzondere tip: ‘Een stap of twee voor de plaats waar ik de beschouwing of overweging zal doen, blijf ik staan gedurende de tijd van een Onze Vader. De Geest omhooggericht, zal ik overdenken hoe God de Heer naar mij kijkt, enz. Dan maak ik een gebaar van eerbied en nederigheid.’

Nikolaas vind dit een waardevolle tip om te vermijden dat het gebed een automatisme wordt. “Vlak voor de plaats waar je gaat bidden stop je bewust even en open je je met je diepste zelf voor God. Je zegt: Heer, hier ben ik, ik ga zo bidden. Het is een klein trucje om die ontmoeting, het beleven en openbloeien van die relatie, echt mogelijk te maken.”

Voor het Bijbelgebed beveelt Ignatius verschillende vormen van bidden aan: de contemplatie en de meditatie. Het beschouwen en nadenken over de tekst. Met name voor het beschouwende gebed heeft Ignatius verschillende en precieze aanwijzingen, met het oog op het dichter bij God komen en God ervaren.

Bidden met al je zintuigen

“Wat beveelt hij aan? Hij zegt in GO nummer 122, in het bijzonder over het bidden met de verhalen uit de evangeliën, om met al je zintuigen in het verhaal te kruipen. Ignatius schrijft: ‘De personen zien met het innerlijk aanschouwingsvermogen, de omstandigheden waarin zij zich bevinden in detail overwegen en beschouwen en enig voordeel trekken uit wat ik zie’. “Kijken dus”, zegt Nikolaas, “alsof het tafereel zich voor je ogen afspeelde. Horen wat de personen kunnen zeggen, ruiken en proeven. Ignatius schrijft zelfs: ‘Betasten met de tastzin, zoals de plaatsen omarmen en kussen waar de personen lopen en gaan zitten’.”

“Ignatius nodigt ons uit om onze zintuigelijke lichamelijkheid en niet enkel ons verstand te openen voor de Goddelijkheid. Om daardoor op een volledigere en tastbare manier in het verhaal te kunnen kruipen. Soms kan dat betekenen dat je inderdaad tastbaar, zichtbaar, hoorbaar, Jezus kunt ontmoeten. Hier, vandaag. Als je werkelijk de stilte ingaat en helemaal in dat verhaal kan kruipen.”

De gebedservaring verder uitpuren

“Vervolgens nodigt Ignatius uit de ontmoeting sterker te maken, toe te laten dat je kunt doordringen in dat wat jou als unieke mens het meeste raakt. Zijn advies is niet om steeds meer teksten te nemen om mee te bidden, meer input. Nee, juist minder. En de teksten waarmee je bidt te herhalen, verder te proeven. De eerste dag bid je met het hele verhaal. De volgende dag bidt je met één aspect van dat tekst die je bijzonder geraakt heeft, waartoe je, met alles wat je bent, het meeste door aangetrokken werd de dag ervoor. Er hoeven geen spectaculaire dingen te gebeuren. Voelen en merken dat je geraakt wordt kan heel subtiel zijn. Oefening baart kunst om je focus te versterken. Daarna ga je misschien nog een keer met hetzelfde verhaal bidden maar dan met één vers, woord of gebaar. Om intenser te kunnen proeven en smaken op welke manier God zelf in jou spreekt. Hoe Hij jou uitnodigt om hier, nu, vandaag, Hem beter te leren kennen, meer van Hem te houden en Hem beter te volgen.”

Het kompas van de vreugde

“Wanneer je gaat bidden met je zintuigen, je hart en je verstand, laat je je door de Geest drijven. Ik welke richting wil Hij mij uitsturen vandaag? Er gebeurt veel in die evangelieverhalen. Waar blijf je bij hangen, waarbij stilstaan om te verdiepen? Ignatius geeft hiervoor een eenvoudige raad: ga af op wat je vreugde geeft tijdens het lezen van de tekst. Daar zit iets voor jou, bij dat woord, die zin, dat personage. De aanname is dat dichter komen bij God, meer door Hem bewoond worden, meestal gepaard gaat met positieve gevoelens: rust, openheid, vertrouwen, vreugde, hoop, innerlijke stilte. Die gevoelens zijn het kompas tijdens het gebed. Blijf daar waar je voelt: hier voel ik mij goed, hier voel ik mij mens, hier voel ik mij opgenomen in Gods schoot.”

“Vragen om die vreugde te ervaren is met name belangrijk in de Paastijd, de tijd die uitnodigt om te bidden met de verschijningsverhalen waarin mensen de verrezen Heer ontmoeten. Ignatius raadt aan om bij het begin van die gebedstijden te vragen dat je vreugde zou mogen ontvangen en ervaren, de vreugde van God zelf. Of de verrezen Heer jou wil laten delen in zijn vreugde.”

Gods nabijheid op het spoor komen

“Deze vreugde gaat niet over: ik moet blij zijn en glimlachen. Het is jezelf openen voor de genade, voor het geschenk van de vreugde die God is, die Hij geven wil. Daarom is het zo belangrijk om te vragen om die vreugde. Heer, geef mij vreugde. Want vreugde is heel vaak het teken van Gods nabijheid. De vreugde maakt het mogelijk om Gods nabijheid op het spoor te komen, want God is in die vreugde. Vandaar dat het zinvol en belangrijk is daarom te vragen en te smeken met aandrang. Opdat we die vreugde werkelijk zouden mogen ontvangen. En dat we onze weerstand tegen die vreugde, die er echt kan zijn, die soms ook weerstand tegen God is, weerstand tegen het pad waarop Hij wil leiden, echt mag doorbreken.”

Na deze inhoudelijke input reageerde Nikolaas op vragen van de deelnemers. Die vragen en de antwoorden daarop kun je zien vanaf minuut 26:45.

Bekijk hier de hele webinar terug