De titel van dit boekje roept misschien tegenstrijdige reacties op, maar is hoe dan ook pakkend. De afbeelding op de voorkant – licht aan het eind van een donkere tunnel – suggereert een positief slot. Dit sluit echter niet uit dat een antwoord op de centrale vraag van het boek “Waarom lijden wij?” niet gemakkelijk te geven is.

Richard Leonard (1963) is een Australische jezuïet met media als specialisatie. Hij heeft een Ph.D. in filmwetenschappen en is een veelgevraagd spreker over de hele wereld. De vraag naar het waarom van het lijden en hoe deze zich verhoudt tot het beeld van de God die liefde is, werd acuut toen zijn zus door een verkeersongeval in 1998 bijna geheel verlamd raakte.

Op een dieper niveau wilde de auteur dit werkje schrijven omdat hij getroffen was door de verwrongen voorstellingen van God die er bestaan, ook onder praktiserende christenen die het beste met hun lijdende medemens voorhebben. Vaak klinkt, zonder dat zij dit willen, in hun goedbedoelde woorden het beeld door van een straffende God of van God als een tiran die regeert naar willekeur.

Omdat deze voorstellingen diepgeworteld zijn, is de taak die de auteur zich stelt formidabel te noemen. Toch denk ik dat hij er in dit boek van minder dan negentig pagina’s in geslaagd is een belangrijke bijdrage te leveren. Zijn sterke punt is dat hij de grote vragen niet alleen vanuit een theologisch perspectief probeert te beantwoorden, maar vooral vanuit de persoonlijke ervaring.

Zo beschrijft hij het gesprek met zijn moeder in het ziekenhuis vlak na het ongeluk van zijn zus: “Nou, waar is God in dit alles?” – “… Ik denk dat God net zo verslagen is als wij dat zo’n goed en ruimhartig meisje dat door de hele wereld trok om zich in te zetten voor de armen, nu de armste mens is die wij kennen.” Verderop spreekt Leonard de theoloog wanneer hij verklaart dat de incarnatie aantoont dat God meeleeft in het avontuur van de mensen in al zijn complexiteit en pijn.

Leonard de jezuïet komt aan het woord in het middelste van de zeven hoofdstukken, waarin hij kort en schematisch de onderscheiding der geesten volgens de Geestelijke Oefeningen van Ignatius uitlegt. Hij nodigt ons uit om dagelijks in gebed terug te kijken op de dag – een belangrijk middel om te komen tot een antwoord op de vraag “Waar in Godsnaam is God?”

Leonard ontkent het belang van traditionele en theologische verklaringen hoe God gevonden kan worden in menselijk lijden niet, maar hij vraagt ons te waken voor uitspraken als “Het is de wil van God”, of “Gods wegen zijn ondoorgrondelijk”. Iedere gelovige dient voor zichzelf de grote vraag van het lijden te onderzoeken en zo hieraan betekenis te geven – samen met de medelijdende God als metgezel.

Wiggert Molenaar S.J.

 R. Leonard, Where the Hell is God?  , 2010, 88 blz.

(voorwoord van James Martin S.J.)