Wat gebeurt er als je gaat bidden met het verhaal van de storm op het meer? Psychotherapeut en geestelijk begeleider Sarah Young keert vaak terug naar dit verhaal als ze iets moet loslaten om binnen te kunnen gaan in wat onbekend is.

door Sarah Young

Jezus heeft mijn arm in een ijzeren greep. Hij pakte niet alleen mijn hand beet toen ik begon te zinken, maar nam mijn pols en hield me stevig vast. Hij tilt me met gemak boven het wateroppervlak. Dan houdt hij me vast met zijn blik; zijn blik is kalm en geruststellend. Deze herinnering aan toen ik ooit hierover met behulp van de verbeelding bad, houdt me nog steeds vast in tijden van verandering en overgang. Ik had toen gebeden met de passage uit het evangelie van Mattheüs (14,22-33) waarin Jezus Petrus over het water naar zich toe roept. Het helpt me vandaag om, wanneer de gelegenheid zich voordoet, verder te gaan, los te laten wat veilig en vertrouwd is, en binnen te gaan in wat onbekend is.

Als geestelijk begeleider ben ik altijd nieuwsgierig naar wat er gebeurt als anderen dit verhaal in hun verbeelding binnengaan. Ik heb het vaak aan retraitanten voorgelegd, vooral als ze voor een belangrijke beslissing staan. De een springt zonder aarzelen uit de boot. Een ander gaat onder in de golven en blijft in het diepe zinken voordat Jezus’ hand opdoemt uit het donker om hem te redden. Weer een ander zit in de boot en overweegt of hij de boot wel moet verlaten, en blijft nog wat langer zitten. In een workshop in een zwaar beveiligde gevangenis, vond ik het prachtig om te zien hoe een gevangene die Petrus speelde in een rollenspel niet alleen uit de boot op het water stapte, maar ook begon te dansen, en hij kon echt dansen! Telkens weer roept het woord van God op om mensen te helpen de reis aan te vangen en hun levenskeuzes te overwegen in het licht van deze passage.

Jezus volgen is uit de ene na de andere boot stappen

Ik vraag me wel eens af of Petrus één keer uit een boot stappen op het onzekere water wel genoeg vond. Veel leerlingen zullen ontdekken, net als Petrus, dat ze in de loop van hun leven gevraagd worden uit verschillende boten te stappen. Ik ben gaan inzien dat Jezus volgen inhoudt om uit de ene na de andere boot te stappen, en steeds opnieuw verder te gaan. Het is alsof Jezus, of elke goede leraar, zegt: Oké, dat kun je nu, we gaan weer verder. Het is vaak wanneer ik me net lekker voel op mijn huidige plek en begin te genieten van het uitzicht, dat opnieuw de uitnodiging komt om naar buiten te gaan en een stap in het onbekende te zetten. Het is alsof God een nieuwe mogelijkheid ziet om mijn blik te verruimen, net als mijn vermogen om samen te werken met God in de wereld. Het kan irritant zijn. Waarom zou ik ervoor kiezen om weer een beginneling te worden en van alles te riskeren als ik heel gelukkig ben waar ik ben? Het lijkt contra-intuïtief en toch zegt de logica van het evangelie me iets anders. Ik word herinnerd aan Jezus’ vriendelijke advies aan de leerlingen: “Tenzij jullie veranderen en worden als kinderen, zullen jullie nooit het koninkrijk der hemelen binnengaan” (Mt 18,3).

Deze cyclus van vertrouwd raken, eruit stappen en Jezus leren vertrouwen is niet zonder pijn en verlies. Jezus’ eigen relatie met God getuigt hiervan door zijn lijden, dood en verrijzenis. Petrus’ relatie met Jezus getuigt er in de loop van zijn leven ook van. De laatste jaren heb ik begrepen dat ik behoorlijk bang ben wanneer ik geconfronteerd word met nieuwe situaties. Ik dacht dat dit zo was voor de meeste mensen, maar door mijn opleiding als psychotherapeut ben ik gaan inzien dat er een gezond niveau van angst is dat ons alert houdt voor gevaar, en hogere niveaus die minder gezond zijn en het gevaar overdrijven. Het blijkt dat uit de boot stappen heel wat is, en de emotionele en fysieke kosten kunnen aanzienlijk zijn.

Meestal word ik rond drie uur ’s nacht bang

De tijd in lockdown bood me de kans om dit zorgvuldiger te bekijken in de veiligheid van mijn eigen huis. Ik keek terug naar tijden van overgang of uitdaging en overwoog wat er met mij lichamelijk en psychologisch gebeurde, en ik ging na wat zelfhulpboeken zeggen over het aanpakken van de symptomen van angst. Ik merk dat mijn “ja” tegen een nieuwe uitnodiging vaak gemakkelijk wordt gegeven. Op dat moment ben ik opgewonden door de uitdaging en erken ik dat ik misschien de gaven en ervaring heb om ze aan te gaan. Maar als het eenmaal werkelijkheid begint te worden, dan word ik bang, meestal om ongeveer drie uur ’s nachts, en mompel ik tegen mezelf: “Waarom heb ik ooit hierop ja gezegd?” De zelfhulpgoeroe zou iets kunnen aanbieden in de trant van het volgende:

Stap 1: Wat vrees ik dat er zal gebeuren? Vang de gedachte en benoem  de angst.

Petrus zou kunnen zeggen: ‘Ik sta op het water en ik weet dat ik ga zinken. Ik zal verdrinken.’

Stap 2: Hoe waarschijnlijk is het dat dit zal gebeuren?

Voor Petrus kan zijn menselijk begrip van water hem prompt doen antwoorden dat de kans echt heel groot is.

Stap 3: Als mijn grootste angst bewaarheid wordt, wat gebeurt er dan?

Wel, de andere leerlingen zijn niet ver weg in de boot en Jezus kijkt rustig toe vanaf zijn plek op het water. Jezus en de leerlingen zullen me heus niet laten verdrinken.

Als Petrus meer tijd had gehad, was hij misschien anders omgegaan met zijn angst en was het verhaal anders afgelopen. Maar die andere versie van het verhaal zou me niet zo goed geholpen hebben om me in te leven in Petrus als dat nu het geval is.

Het is een kwestie van vertrouwen

Mijn eigen vraag op dit punt is: Geloof ik echt dat Jezus mij zal redden? Daar gaat het om! Geloof ik dat Jezus en de anderen mij niet zullen laten verdrinken? Het is een kwestie van vertrouwen. Mijn ontmoeting met Jezus in de veiligheid van mijn verbeelding leidt me naar het vertrouwen dat hij me niet zal laten verdrinken. Deze basis van vertrouwen laat mij handelend optreden wanneer ik uit mijn stille gebedshoek kom. Wat verbeeld was, wordt werkelijkheid. Enkel het vertrouwen in Jezus stelt mij in staat om überhaupt van mijn plaats in de boot te komen.

De eerste keer dat ik de kracht van deze passage in het gebed ervoer, was tijdens een retraite ter voorbereiding op een overzeese zending als Columban lekenmissionaris, meer dan twintig jaar geleden. Ik wist niet naar welk land ik zou worden gestuurd. Het was echt een stap in het onbekende. Jezus’ ijzeren greep op mijn arm hield me vast op een reis die mijn geloof zou laten groeien, net als mijn wereld en mijn relatie met God en met andere mensen. Die reis testte mijn veerkracht, geduld en vindingrijkheid, want er waren tijden dat ik echt aan het zinken was en snel onderging. De kleinste gebaren van menselijke vriendelijkheid redden me en herinnerden me aan Jezus’ verlangen om me vast te houden aan dat eerste, vertrouwvolle “ja”.

Sindsdien hebben zich vele nieuwe kansen voorgedaan om uit de boot, waarin ik me op een bepaald moment bevond, te stappen. Daarvoor hoef ik geografisch gezien helemaal nergens heen te gaan, maar ik voel dezelfde aandrang alsof dat wel zo zou zijn. Sommige nieuwe wateren waarop ik ben gestapt, hoewel dicht bij huis, voelden zo vreemd aan alsof ik aan de andere kant van de aardbol was. Creatief terugkeren naar deze passage kan me helpen om, als ik op het punt sta wat dan ook te doen, me dit voor te stellen in termen van uit de boot stappen en daarop in geloof te reageren. Het kan gaan om een moeilijk gesprek dat ik liever vermijd, of om een nieuwe uitdaging die me opnieuw op de proef zal stellen, of een paradigmaverschuiving in de manier waarop ik met anderen werk en omga. Op zoveel manieren worden wij als volgelingen van Jezus geroepen om telkens opnieuw uit de boot te stappen. We zijn geroepen om Hem te vertrouwen en dan te handelen.

Opnieuw werd ik bang

Terwijl ik dit schrijf, ben ik bezig met de inrichting van een nieuw huis op een nieuwe plaats. Toen de verhuizing een reële mogelijkheid werd, nam mijn angst toe. Ik was, alweer, thee aan het zetten om drie uur ’s nachts en worstelde met het advies van zelfhulpboeken om de angst te benoemen, zodat ik eraan kon werken. Opnieuw vroeg ik me af waarom ik niet lekker bleef zitten in mijn vertrouwde oude huis. Maar ik heb geleerd dat verandering en een zeker risico nieuwe energie, nieuw leven en nieuwe relaties brengt. In de Geestelijke Oefeningen verzekert Ignatius ons dat troost zal terugkeren, ook al is het niet onmiddellijk of voor de hand liggend. De passage uit Matteüs helpt mij te vertrouwen op het verhaal van mijn eigen leven, zelfs als mijn ergste angsten bewaarheid worden, en te weten dat mijn vrienden en familie niet ver weg zijn en dat Jezus me zeker niet zal laten verdrinken.

Tijdens retraites word ik nooit moe telkens weer getuige te zijn van de ontmoeting tussen Jezus en de persoon die deze passage met de gave van de verbeelding bidt. Het verhaal is voor iedereen anders, maar op de een of andere manier beïnvloedt het de manier waarop ze leerling zijn. Wat begint in de geest van het individu, in het rijk van de verbeelding, kan leiden tot een levengevende werkelijke eerste stap in iets nieuws – een stap die alleen steeds opnieuw gezet kan worden, als we de uitnodiging tot vertrouwen begrijpen en erop ingaan.

Gebedspodcast Bidden Onderweg maakte een uitgebreide geleide meditatie bij dit evangelieverhaal. Je kunt die podcast hier beluisteren.

Dit artikel verscheen in Cardoner, het tijdschrift over ignatiaanse spiritualiteit.

                                                                                     vertaling: Jan Stuyt S.J.

Sarah Young is psychotherapeut en lid van het Jesuit Institute van de Britse jezuïeten in Londen.

bron: The Way 60/4 (oktober 2021)